Pracownicy 50+ w oczach firm: doświadczeni i samodzielni, ale chorują

Trzy na pięć badanych w ramach projektu osób to osoby pracujące. Odsetek pracujących jest nieco wyższy wśród mężczyzn (63%) niż kobiet (53%) oraz wśród najmłodszych osób w badanej grupie (50-54 lata). Status zawodowy koreluje również z poziomem wykształcenia badanych osób. Osoby w wieku 50+ z wykształceniem wyższym i średnim częściej są osobami pracującymi niż osoby gorzej wykształcone.

40% badanych to osoby niepracujące. Najczęściej są to osoby z najstarszych badanych grup wiekowych - kobiety 55-59 lat i mężczyźni 60-64 lat. Tylko co szósty niepracujący deklaruje, że aktywnie poszukuje pracy. Zdecydowanie najczęściej są to kobiety z najmłodszej grupy wiekowej (50-54 lata) i mężczyźni do 59 roku życia. Zdecydowana większość niepracujących (niemal 90%) to osoby pozostające bez zatrudnienia dłużej niż rok. Tylko co dziesiąty przyznaje, że nie pracuje krócej niż rok, a 1% stanowią osoby, które nigdy nie pracowały. Tylko 13% niepracujących osób w wieku 50+ jest zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy.

Na pytanie dlaczego aktualnie nie pracują, badani najczęściej podają, że są już na emeryturze lub otrzymują świadczenia przedemerytalne, „już się napracowali” oraz podają względy zdrowotne, np. choroba, niepełnosprawność. Część badanych deklaruje, że szuka pracy, ale nie ma ofert pracy lub brak jest ofert pracy w ich zawodzie. Wśród powodów pojawia się również zwolnienie z pracy. W przypadku kobiet częstym powodem utraty pracy był urlop macierzyński lub wychowawczy. Od razu po powrocie dostały wypowiedzenie i bardzo trudno było im znaleźć nową pracę. Zdarzały się również sytuacje, kiedy kobiety zostały zwolnione z pracy zaraz po powrocie z dłuższego zwolnienia lekarskiego. Dużym problemem jest też likwidacja dużych zakładów oraz bankructwo mniejszych firm. Inne sytuacje zwolnienia z pracy dotyczyły braku odpowiedniego wykształcenia na dane stanowisko, redukcji etatów, likwidacji stanowiska, nieprzedłużenia umowy.

Jak pokazują wyniki badań, zatrudnianie osób w wieku 50+ ma wiele korzyści dla pracodawcy. Zarówno osoby w wieku 50+, jak i przedsiębiorcy byli zgodni w swoich opiniach. Tylko kilka procent firm nie potrafiło podać żadnych korzyści z zatrudniania starszych pracowników.

Respondenci podkreślali przede wszystkim fakt większego doświadczenia zdobytego przez lata pracy, posiadanie dużej wiedzy i praktyki. Wskazują na większą dyspozycyjność pracowników w wieku 50+. Ich dzieci są już dorosłe, a zatem mają mniej obowiązków domowych. Mogą się całkowicie poświęcić pracy. Pracownicy w tym wieku szanują pracę i bardzo im na niej zależy. Są też godni zaufania, zawsze można na nich polegać. Osoby w wieku 50+ są bardziej lojalne i przywiązane do firmy niż młodsi pracownicy. Brakuje im kilku lat do emerytury, dlatego nie mają motywacji, aby często zmieniać pracę. Ponadto w tym wieku liczy się dla nich stabilizacja życiowa, również na płaszczyźnie zawodowej. Duże doświadczenie i wiedza, którą dysponują, z powodzeniem może być przekazywana młodym pracownikom. Osoby w tym wieku i z takim doświadczeniem są samodzielne, nie trzeba kontrolować ich pracy. Pracownicy w wieku 50+ są bardziej skłonni do kompromisów. Zgodzą się pracować za niższe wynagrodzenie, ponieważ zależy im przede wszystkim na dopracowaniu do emerytury. Jednocześnie swoją pracę, obowiązki wykonują starannie, a wyniki ich pracy są wysokiej jakości. Pojawiły się określenia pracowników w wieku 50+ jako osób obowiązkowych, sumiennych, solidnych, rzetelnych i punktualnych. Można im powierzyć kierowanie młodym zespołem, a nawet całą firmą. Pracodawca może być spokojny, że dobrze się z takich zadań wywiążą.

Większość badanych firm nie widzi żadnych barier w zatrudnianiu pracowników w wieku 50+, deklaruje tak trzy czwarte firm. Konkretne bariery wskazywane były przez arginalne odsetki 1-6% badanych. Względnie najczęściej pojawiał się argument, że specyfika branży, pracy w danej firmie wyklucza zatrudnianie osób starszych. Część badanych żywi przekonanie, że osoby starsze są gorzej przygotowane do wykonywania pracy niż młodsi pracownicy, osoby w wieku 50+ częściej chorują i są na zwolnieniach, mają mniejszą zdolność do adaptacji do zmian, są mniej wydajne niż młodsi pracownicy.

Nieco inaczej widzą to sami zainteresowani. Osoby w wieku 50+ zgodnie przyznają, że ich wiek jest podstawową barierą w znalezieniu pracy. Osoby doświadczone w poszukiwaniu pracy wspominają, że często bywały odrzucone już na etapie rozmowy telefonicznej, kiedy osoba ze strony firmy zapytała ich o wiek. Pojawiały się informacje, że firma „odmładza załogę” lub sugestie, że nie czuliby się dobrze w tak młodym zespole.

W badaniu przedstawicieli firm poproszono również o wskazanie, jakiej pomocy od państwa, służb zatrudnienia potrzebowaliby, aby zwiększyć zatrudnienie osób w wieku 50+ (lub aby w ogóle zatrudniać takie osoby). W pierwszej kolejności wskazywali ulgę, jaką byłoby zwalnianie pracodawców ze składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za osoby w wieku 50+, a także potrzebę dofinansowywania wynagrodzeń dla osób w wieku 50+ (oba argumenty wskazało po 40% badanych).

Co trzeci przedsiębiorca uważa, że okres, za jaki pracodawca płaci pensję osobie w wieku 50+ w przypadku choroby, powinien być skrócony do 14 dni. Średnio co czwarty respondent chciałby, żeby zwiększone koszty pracy związane z udziałem pracowników w szkoleniach, były finansowanie ze środków publicznych. Podobny odsetek chciałby, aby same kursy dokształcające dla osób w wieku 50+ były finansowanie ze środków publicznych. Co czwarty ankietowany wskazuje również, że okres ochronny przed emeryturą powinien być skrócony z czterech do dwóch lat. Część firm oczekiwałaby pomocy przy znalezieniu odpowiednich pracowników, a także ułatwień w organizowaniu bezpłatnego dojazdu do pracy pracowników w wieku 50+.

Projekt badawczy pn. „Analiza potencjału i przeszkód aktywizacji zawodowej osób w wieku 50+ w województwie mazowieckim” realizuje od stycznia 2009 r. konsorcjum firm PBS DGA i Human Capital Business. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.