Zakłady Aktywności Zawodowej nie spełniają swoich funkcji

ZAZy powinny pełnić rolę ogniwa pośredniego pomiędzy terapią zajęciową osób niepełnosprawnych umysłowo a zakładami pracy chronionej i otwartym rynkiem. Okazuje się jednak, że spora część zatrudnionych osób nie kwalifikuje się do pracy w ZAZie, gdyż wcześniej posiadała już staż zawodowy, tym samym jest to dla niej raczej krok w tył, a nie w przód. Nieprawidłowości dotyczące zatrudnienia pracowników pełno i niepełnosprawnych występują w co drugim zakładzie. Kierownicy jednostek wykorzystują luki w przepisach, by nie stracić statutu zakładów aktywności zawodowej. Kolejnym bardzo poważnym zarzutem jest niewypełnienie głównego celu ZAZu, to znaczy nie nakreślanie ścieżki rozwoju osób zatrudnionych. Plany zatrudnienia niepełnosprawnych na kolejnym etapie opracowano tylko w 5 jednostkach dla zaledwie 27 osób na 718 zatrudnionych. Co więcej, przebieg rehabilitacji przedstawiany jest w bardzo ogólnikowy, nic nie mówiący sposób. Kierownicy tłumaczą się niechęcią innych pracodawców do zatrudniania niepełnosprawnych. Posługują się tym samym obiegową opinią, nie posiadając na nią żadnych dowodów. Tymczasem z ustaleń kontroli wynika, że spośród 224 niepełnosprawnych, którzy sami odeszli z zakładów, aż 47 znalazło pracę u innego pracodawcy.
Niektóre zakłady nie zapewniają również odpowiednich warunków do pracy osobom przez siebie zatrudnianym, mimo że posiadają wymagane zaświadczenia Państwowej Inspekcji Pracy. Podczas oględzin wybranej jednostki kontrolerzy zauważyli grzyb na ścianach, nieszczelność okien, brak ciepłej wody... (Stowarzyszenie Pomocy „Szansa" ZAZ w Witowicach).
Nieprawidłowości dopuszczają się również w sferze finansowej. Jednostki (PFRON, wojewodowie i samorządy) przyznające pieniądze na utworzenie zakładów i kolejne inwestycje bezkrytycznie akceptują przedkładane im projekty.
Tylko w przypadku 3 ZAZ-ów negocjowano koszty ich utworzenia, w pozostałych dofinansowania udzielano bez sprawdzenia mniej kosztownych rozwiązań i w efekcie np. w Caritas Diecezji Legnickiej dofinansowanie PFRON na przystosowanie obiektu czterokrotnie przekroczyło wartość pomieszczeń, a rehabilitację dla pracowników umieszczono na III piętrze budynku sąsiedniej, odrębnej przychodni ZOZ i przy okazji sfinansowano tam montaż dwóch wind za ponad 250 tys.
Pomimo nie realizowania zadań ustawowych zakłady otrzymały w kontrolowanym okresie blisko 40 mln dofinansowania ze środków publicznych, czyli średnio blisko 2000 miesięcznie na jedną osobę niepełnosprawną. Ich wydatkowanie często odbywało się na granicy prawa lub w obszarach luk prawnych.
Więcej informacji na: