Pracownicy 50+ w oczach pracodawców

Stereotypy, czyli konstrukcje myślowe zawierające fałszywe przeświadczenia i uogólnienia dotyczące przede wszystkim grup społecznych, zniekształcają postrzeganie i potrafią drastycznie wpłynąć na stosunek do danej osoby. Stereotypowe postrzeganie osób po 50-tym roku życia powoduje powstawanie nierówności społecznych oraz marginalizację z życia społecznego. Pracodawcy niejednokrotnie zapominają, że starsi pracownicy mają szereg niezwykle cennych zalet, takich jak doświadczenie zawodowe, umiejętność dobrej oceny skutków, lojalność, motywację, dyspozycyjność, odpowiedzialność, stabilność emocjonalną. A do tego często uważają, że osoby 50+ są mało wydajne, pracują wolniej, częściej chorują, boją się zmian, nie chcą podnosić swoich kwalifikacji, są odporne na nowinki techniczne i naukowe.

Znaczna część polskich pracodawców ma duże opory przed zatrudnianiem ludzi w wieku emerytalnym i okołoemerytalnym, jednak zdaniem Marty Bober-Lal, trenera w projekcie „Aktywny Emeryt”, opinie pracodawców o zatrudnianiu osób 50+ są również bardzo różne. „Z mojego doświadczenia wynika, że największy procent pracodawców jest zdania, iż to nie wiek decyduje o zatrudnieniu a kwalifikacje, doświadczenie i umiejętności. Duża grupa pracodawców twierdzi, że wręcz chętniej ceniąc ich wiedzę, doświadczenie, odpowiedzialność i lojalność”.

Jednym z najpoważniejszych błędów popełnianych przez pracodawców, prowadzących do izolowania pracowników powyżej 50. roku życia, jest wychodzenie z założenia, że osoby te już nie są zainteresowane swoim rozwojem zawodowym. Potwierdzeniem powyższej tezy są wyniki badań przeprowadzonych przez Akademię Leona Koźmińskiego i Instytut Badawczy MB SMG/KRC w ramach projektu „Kompleksowy program aktywizacji osób starszych 50+”. Pracodawcom zadano następujące pytanie: „Co Państwa zdaniem najbardziej cenią sobie w pracy osoby 50+?”. Praktycznie żaden z pracodawców nie wskazał odpowiedzi, iż dla pracowników 50+ ważna może być możliwość rozwoju zawodowego. Przede wszystkim wymieniane były takie czynniki jak: pewność i stabilność zatrudnienia oraz aspekty ekonomiczne związane z opłacaniem składek ZUS i świadczeń socjalnych. Czy przekonania te są słuszne? Czy może to fałszywe postrzeganie rzeczywistości?

W ocenie Jolanty Duraj, trenera w projekcie „Aktywny Emeryt”, aktywne zawodowo osoby 50+ chcą rozwijać swoje kwalifikacje a za swój główny atut postrzegają doświadczenie, długoletni staż pracy w organizacji, wielość doświadczeń zawodowych. Według dużej części uczestników atutem jest również pokora i , której ich zdaniem brakuje młodym. Zdają sobie sprawę z trudności na rynku pracy, oceniają swoje szanse realnie i wiedzą, że żeby przetrwać trzeba się rozwijać. Niektóre osoby chętnie podjęły by się prowadzenia własnej działalności gospodarczej, mają ciekawe pomysły, ale blokuje je skomplikowany świat prawno-finansowy oraz dość duże koszty samozatrudnienia, a przede wszystkim obawa przed porażką”. Przyczyną tak dużych rozbieżności pomiędzy samooceną pracowników a ich postrzeganiem przez pracodawców z całą pewnością są , z drugiej strony winę ponosić może brak badania potrzeb pracowników i ich satysfakcji z wykonywanej pracy. Być może, gdyby pracodawcy częściej pytali swój personel o oczekiwania – nie wyciągaliby tak pochopnych wniosków.

Jak wskazują dane Eurostatu, w roku 2012 odsetek Polaków aktywnych zawodowo pomiędzy 55 a 64 rokiem życie wyniósł 38,7% , co może napawać optymizmem, gdyż jest to, w stosunku do roku ubiegłego, wzrost o 1,8% zaś w porównaniu do roku 2010 o 4,7%. Niestety w dalszym ciągu pozostajemy w tyle jeśli chodzi o średnią dla krajów Unii Europejskiej – tam wskaźnik ten wynosi 48,9%. Co gorsza od wieku około 45 lat obserwujemy systematyczny spadek aktywności szkoleniowej i samokształceniowej. Wśród osób w wieku 18–44 około 17% osób brało udział w kursach i szkoleniach, natomiast w grupie wiekowej 50–59/64 było to jedynie około 9%. Niestety wyraźna jest również coraz większa niechęć do dokształcania się wraz z wiekiem. Wśród osób w wieku powyżej 50 lat aż 7–8 na dziesięć jest całkowicie biernych szkoleniowo i nie planuje takiej aktywności w najbliższym czasie. Najczęściej wskazywanymi powodami rezygnacji z podnoszenia kompetencji, w grupie wiekowej 50–59/64 lata było przekonanie, że w tym wieku nie ma sensu się dokształcać (15% wobec maksymalnie 2% w młodszych grupach wiekowych). W najstarszej grupie wiekowej również kilkukrotnie wzrastało znaczenie ograniczeń spowodowanych stanem zdrowia (10%). Warto jednak zwrócić uwagę na głosy osób 50+, które mimo wszystko chętnie biorą udział w zajęciach. Zdaniem M. Bober-Lal pracownicy 50+ szkolący się w projekcie „Aktywny Emeryt”, choć czasem twierdzą, że trzeba się rozwijać by dotrwać do emerytury, najczęściej szkolą się w celu rozwoju osobistego, szczególnie cenią zajęcia interpersonalne, żałując jednocześnie, że takich szkoleń nie było 20 lat temu. Drugą grupę stanowią osoby, które posiadają już określoną wiedzę, są – jak sami siebie nazywają „samoukami”, a na zajęcia przyszli zweryfikować, czy postępują właściwie i zgodnie z obowiązującymi trendami.

Niestety ze stereotypowym postrzeganiem pracowników 50+ w Polsce będziemy mieli do czynienia jeszcze przez jakiś czas. Warto jednak pamiętać, że nie należy generalizować i każdej osoby 50+ oceniać w ten sam sposób. Jak pokazują doświadczenia z projektów szkoleniowych skierowanych do tej grupy docelowej, wielu pracowników świadomie chce rozwijać swoje kwalifikacje i podążać za obowiązującymi trendami, bowiem wie, że rynek pracy podlega dynamicznym przekształceniom, wiedza szybko się dezaktualizuje i niemożliwie jest bazowanie jedynie na szkolnym wykształceniu. Warto popularyzować takie postawy i promować aktywność szkoleniową pracowników 50+. Pracodawców czeka zaś gruntowna zmiana myślenia na temat starszych pracowników – czas porzucić założenia mówiące o tym, że pracownicy 50+ nie są już zainteresowani dalszym rozwojem swojej kariery i zadowalają się stanowiskami o małym zakresie odpowiedzialności.

– Mając na uwadze poprawę sytuacji zawodowej osób z grupy wiekowej 50+ zachęcamy do skorzystania z bezpłatnych szkoleń i doradztwa zawodowego w ramach usługi szkoleniowo-doradczej pt. „Aktywny Emeryt, która potrwa do końca 2013 roku. Jesteśmy przekonani, że szkolenia oferowane w ramach projektu będą dla przedsiębiorców i pracowników cennym źródłem wiedzy, wsparciem przy poszukiwaniu pracy, zakładaniu własnej działalności gospodarczej oraz pozytywnie wpłyną na samoocenę uczestników – mówi Anna Świebocka-Nerkowska z Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. – Liczymy na to, że w ciągu trwania projektu uda się przełamać choć część stereotypów dotyczących osób 50+ oraz uświadomić pracodawcom, jakie korzyści niesie zatrudnianie osób w wieku okołoemerytalnym i emerytalnym, a tym samym systematycznie zwiększy się ilość osób aktywnych zawodowo w wieku 50+ w naszym kraju – dodaje.